TROMLUÍ

ÁINE Ní GHLINN

Cois Life Teoranta
Baile Átha Cliath

Tá Cois Life buíoch de Bhord na Leabhar Gaeilge (Foras na Gaeilge) agus den Chomhairle Ealaíon as a gcúnamh.

An chéad chló 2009 © Áine Ní Ghlinn

ISBN 978-1-901176-95-7

Clúdach agus dearadh: Alan Keogh

Clódóirí: Betaprint

www.coislife.ie

do Louis, Seán, Niall agus Conall

1

D’oscail sé súil amháin. Gach rud dubh. Dubh, dorcha. Pianmhar. A chloigeann ag scoilteadh. Míle saighead ag réabadh trína inchinn. Míle scamall ag pléascadh taobh thiar dá dhá shúil. Mar a bheadh ceo. Ceo trom, tiubh. Ceo dlúth, modartha nach bhféadfadh sé breathnú tríd.

Dhún sé an tsúil arís. Ghéill don cheo.

2

Titim. Titim siar. Siar. Siar isteach. I nduibheagán. Siar, siar isteach. I bpoll dubh domhain. Daoine. Guthanna. Dathanna. Dubh. Ansin geal. Rógheal. An ghile á dhalladh. Bán. Ballaí bána. Daoine bána. Fuadar fúthu. Gach duine ag deifriú thart.

Leaba bhán. Braillín bán. Síleáil bhán. É ina luí. Béicíl. Guthanna arda. Béicíl. Screadaíl. Daoine ag rith. Ag béicíl. Scaoll.

Titim. Titim siar. Isteach sa duibheagán. Dorchadas.

Dada.

3

D’oscail sé súil amháin. A shúil chlé. An solas á dhalladh. Dhún sé arís í. Agus d’oscail. Beagáinín beag níos éasca an babhta seo. D’oscail an leathshúil eile. Bhí an dallachar ag teacht trí fhuinneog áit éigin os a chionn. Fuinneog ard ar chlé. Gath gréine ag lonrú tríthi. Agus a shúile ag dul i dtaithí ar an solas chonaic sé scoilt i gceann de na pánaí salacha. Scoilt. Dhá scoilt. Línte lúbacha mar a bheadh dhá shruth uisce ag sileadh anuas. Iad ag teacht le chéile in aon líne amháin. Ansin dhá cheann arís.

Léarscáil mhór crochta ar an mballa. Abhainn chaol ag lúbarnaíl trí na sléibhte arda. An abhainn daite le péint gheal ghorm.

Ar feadh leathshoicind bhí an léarscáil agus an abhainn os a chomhair amach. Leathradharc aige ar sheomra ranga. Ar dhaoine. Ar bhuachaill ina shuí taobh leis is é ag gáire. Ar chailín. Ach faoi mar a bheadh comhla cheamara á hoscailt is á dúnadh agus grianghraf á ghlacadh, bhí an pictiúr imithe arís chomh tapa is a tháinig sé.

Gan ann ach an dá scoilt shruthánacha agus caismirneach acu síos an pána salach os a chionn.

Dhún sé a shúile. Saighead trína chloigeann. Ceo dlúth, dorcha. Róphianmhar breathnú tríd.

Chodail sé arís.

4

Leapacha bána. Ballaí bána. Cótaí bána.

Bhí sé anseo cheana. Nó arbh amhlaidh a chonaic sé an áit seo i mbrionglóid am éigin? An raibh sé ag brionglóideach anois? Cá bhfios?

Conas is féidir brionglóid a aithint? Conas is féidir idirdhealú a dhéanamh idir an dá shaol, an saol réadúil agus saol na brionglóide? Cé acu ceann é seo?

Bhreathnaigh sé thart.

Daoine bána. Cogarnach. Guthanna ag rith suas síos na ballaí bána.

Rinne sé iarracht casadh.

A lámha lena dhá thaobh. Ní fhéadfadh sé iad a bhogadh. Amhail is dá mbeadh ceangal curtha orthu.

Rinne sé iarracht labhairt. Ní thiocfadh na focail.

Rinne sé tréaniarracht scread a ligean. An scread faoi chosc freisin. Scornach tachta. Ní thiocfadh an fhuaim ba lú óna bhéal.

Tharraing sé anáil throm siar isteach ina scornach. Thiocfadh an scread an uair seo…

Níor tháinig.

5

Damhán alla liathdhubh ag luascadh sall is anall ar a théad féin is é ag sileadh anuas ó rachta adhmaid. Mura mbogfadh sé go tapa bheadh sé ar a shrón. An raibh damhán alla amháin ann nó dhá cheann? Chas sé a chloigeann le claonamharc a thabhairt air. Réab pian trína mhuineál. Mar a bheadh scian sáite isteach idir a dhá ghualainn.

Rinne sé iarracht casadh. A lámha lena dhá thaobh. Ní fhéadfadh sé iad a bhogadh. Amhail is dá mbeadh ceangal orthu.

Chas sé a chloigeann arís. Damhán alla amháin. É cúpla ceintiméadar uaidh.

Chaithfeadh sé a lámh a ardú. Iarracht. Tréaniarracht. Bhog sé a ordóg dheas. Ordóg na láimhe clé. Ansin méar. Méar eile.

Ní raibh aon cheangal orthu. Cén fáth ar shíl sé go raibh? Brionglóid? Sea. Brionglóid. Bhí sé ag brionglóideach faoi cheangal cos is lámh a bheith air. Rópa de shaghas éigin orthu.

Bhí codladh grifín ar an dá lámh anois. D’fháisc sé na méara agus shín arís iad. Fáisceadh agus síneadh. Fáisceadh agus síneadh. D’ardaigh sé a lámh. Bhí sí trom. Ach ar a laghad bhí sé in ann í a úsáid.

Bhuail sé an damhán alla. Sheol sé tríd an aer é. Amach ar dheis. Thar imeall na leapa. As radharc.

D’fháisc sé na méara arís agus rácáil trína ghruaig iad. D’airigh sé taise fúthu. Fliuchras. Ina fholt. Bhreathnaigh sé ar a lámh. Dearg. Fuil? Céard a tharla?

Céard a bhain dó? Cad as ar tháinig an fhuil? Na pianta ar fad? An ceo seo ina chloigeann? Cad as ar tháinig siad go léir?

Chaithfeadh sé éirí.

Tharraing sé é féin aníos agus luigh ar a dhá uilleann. Saothar anála air. A chroí ag rás. D’fhéadfadh sé na buillí a chomhaireamh. A haon, a dó, a trí, a ceathair. Iad ag rith isteach ina chéile. Gan trácht ar na pianta. Gach áit beo. A dhroim. A dhá chos. A chloigeann. Ba é an cloigeann ba mheasa.

Bhain sé scrogaireacht as a mhuineál. Bhain sé searradh as a ghuaillí.

An raibh oiread is ceintiméadar ina chorp nár airigh go raibh sé tar éis titim le haill nó a bheith caite amach as eitleán?

D’fhan sé tamall mar sin nó gur mhaolaigh an phian beagáinín. Faoi dheireadh d’éirigh leis é féin a ardú ina shuí.

Bhreathnaigh sé ar an leaba. Is é sin le rá, dá dtabharfá leaba air! Tocht salach stróicthe. Seanphluid nó giobal de shaghas éigin caite anuas air.

D’airigh sé rud éigin ar a chlár éadain. Damhán alla eile? D’ardaigh sé a lámh le é a ruaigeadh. Ní damhán alla a bhí ann. Bhreathnaigh sé ar a lámh. Fuil arís. Chuir sé a lámh i bpóca a bhríste chun ciarsúr a tharraingt chuige. Dada. Thriail sé an póca eile. Bhí an ceann sin folamh freisin. Rinne sé cufa a mhuinchille a charnadh lena dhorn agus chuimil lena éadan é.

Chaithfeadh sé seasamh. Bhuail codladh grifín an dá chos a luaithe is a bhog sé iad. Dea-chomhartha é sin is dócha. Ar a laghad bhí sé in ann iad a bhogadh.

Tharraing sé a chos dheas den tocht agus leag ar an talamh í. An chos chlé ansin. Ní raibh sé sin ródhona. Rinne sé iarracht a thóin a ardú ach thit sé siar ar an leaba láithreach. Agus arís. Leis an tríú hiarracht d’éirigh leis seasamh.

Shiúil sé suas síos. Cúig choiscéim ó bhalla go balla. Cúig choiscéim ar ais. Suas síos. Ar a laghad ní raibh aon ní briste.

Bhí na pianta ag maolú ach bhí a intinn fós dallta ag an gceo damanta sin. Dá bhféadfadh sé léim isteach sa chithfholcadh agus seasamh ansin is an t-uisce ag stealladh anuas air. Scaipfeadh sé sin an ceo.

Cithfholcadh. Ní raibh an chuma ar an áit seo go mbeadh cithfholcadh le fáil ann. An áit seo? Cén áit í seo? Cá raibh sé?

Bhreathnaigh sé thart.

Botháinín beag. Ballaí cloiche. Rachtaí adhmaid os a chionn. Téada damháin alla crochta as gach rachta. Deannach is salachar na mblianta orthu. An deannach ag glioscarnach faoin ngath gréine a bhí ag lonrú tríd an bhfuinneog. Fuinneog thuas os cionn na leapa. Doras díreach trasna ón leaba. Doras adhmaid agus solas an lae le feiceáil sna scoilteanna idir na cláir. É dúnta le seanlaiste meirgeach.

6

Bhí an fhuil ag sileadh isteach ina shúil. D’úsáid sé cufa a mhuinchille arís.

A bhaithis a bhí créachtaithe. Fuil ag púscadh fós aisti. Caithfidh go ndearna duine éigin ionsaí air. Nó daoine? Ar ghoid siad a chuid airgid? Cad eile? Fón póca?

Thriail sé na pócaí arís. Sea, bhí an dá cheann folamh.

Ba bhreá leis labhairt le duine éigin. Guth a chloisteáil. Fiú dá mbeadh fón póca aige cé air a bhféadfadh sé glaoch? Ar a mhuintir? A thuismitheoirí?

Stop sé.

A thuismitheoirí?

Folús.

Ransaigh sé a intinn. Tuismitheoirí? Níor chuimhin leis aon tuismitheoirí a bheith aige. Níor tháinig aon phictiúr isteach ina cheann a d’fhéadfadh sé a cheangal leis an bhfocal sin. Athair? Má bhí a leithéid aige ní fhéadfadh sé aghaidh ar chur air. Ná ar mháthair. Baineadh preab as.

Cérbh iad a thuismitheoirí?

Cérbh é féin?

Folús eile. Poll dubh, domhain, gan dada ann ach dorchadas.

Cén t-ainm a bhí air?

Ní raibh tuairim dá laghad aige.

Shuigh sé síos ar imeall na leapa, é go huile is go hiomlán trína chéile. Chaoin sé uisce a chinn.

D’fhan sé mar sin ar feadh cúig nó deich nóiméad. Níos mó, b’fhéidir. Chuir sé a mhéara le caol a láimhe clé. Ghoid siad a uaireadóir chomh maith. Nó an raibh ceann aige? Bhreathnaigh sé ar a rosta. Bhí stráice dá chraiceann níos gile ná an chuid eile. Sea. Caithfidh gur ghoid siad a uaireadóir chomh maith.

Siad! Ach cérbh iad? Na daoine bána sin óna bhrionglóid? Ní raibh an chuma orthu siúd gur gadaithe iad. Arbh ann dóibh in aon chor? Ar tháinig siad as cuimhne éigin nó arbh é nach raibh iontu ach taibhsí a bhrionglóide?

Bhreathnaigh sé go géar ar a rosta arís. Díreach in aice leis an stráice bán bhí stráice eile. Dearg, garbh. Cuma scallta, dhóite air.

Bhreathnaigh sé ar an rosta eile. An rian céanna ar an gceann sin. Smaoinigh sé ar an mbrionglóid. Níor bhain na cneácha sin le haon bhrionglóid.

Sheas sé. Fonn goil air arís. Ní fhéadfadh sé géilleadh. Dá ngéillfeadh ní bheadh sé in ann stopadh. Ghlan sé na súile. Bhí cufa a mhuinchille fliuch, fuilteach faoin am seo ach cén rogha a bhí aige? Rinne sé smúsaíl agus chuimil an cufa lena shrón freisin.

Lig sé tromosna. Ansin shiúil trasna go dtí an doras. A haon, a dó, a trí. Trí choiscéim. D’ardaigh sé an laiste agus tharraing ar oscailt é. An ghrian á dhalladh. Chlaon sé a cheann is chas thart arís. A dhroim leis an doras. Leis an ngrian. Ba ansin a chonaic sé an glioscarnach. Ní deannach a bhí ann an uair seo. An ghrian ag glioscarnach ar rud éigin a bhí ag gobadh amach faoin tocht.

Trí choiscéim ar ais.

Chrom sé síos. A dhroim á réabadh. Níos éasca dul ar a ghogaide.

Scian. Lann airgid. Fuil dhonndhearg triomaithe air.

Chuir sé a mhéara lena bhaithis. Arbh í an scian seo a rinne é sin?

Scian a shamhlófá le máinlia. Le cláir theilifíse faoi obrádlann ospidéil nó faoin aonad éigeandála. Seans gur fhág lucht a ionsaithe méarlorg uirthi. Más rud é gur fhág, bhí siad millte anois ag a mhéara féin.

Ach cérbh iad lucht a ionsaithe? Cén fáth nach raibh aon chuimhne aige ar an ionsaí? Ar aon rud? Cén fáth nach raibh a fhios aige cérbh é féin?

Céard a dhéanfadh sé leis an scian anois? Cá gcuirfeadh sé í? Dá dtiocfaidís ar ais? Iad. An iad seo arís. Cérbh iad? An aithneodh sé iad dá dtiocfaidís ar ais?

D’ardaigh sé an tocht agus chuir an scian isteach faoi. Isteach i bhfad. Í faoi cheilt ar fad an uair seo. Ar ais leis go dtí an doras.

Amach. Tharraing sé an doras ina dhiaidh.

Aer. Aer úr. Tharraing sé anáil dhomhain isteach trína pholláirí. Níor airigh sé bréantas an bhotháin go dtí anois. Go dtí gur bhuail an t-aer cumhra a ghaosán.

Shiúil sé timpeall ar an mbothán. Bhí sé i gcoill bheag de shaghas éigin. Leathbhealach suas cnoc. Crainn. Cúpla sceach. Bláthanna buí. Uathu sin a bhí an chumhracht ag teacht. Cosán caol ar chúl an bhotháin ag dul in airde trí na crainn. Cosán eile ag dul síos. I bhfad níos leithne. Mar a bheadh bóithrín beag. Shiúil sé thart timpeall ar an mbothán arís. Bhreathnaigh sé suas síos. Arís is arís eile. Níor aithin sé rud ar bith.

Chaithfeadh sé an bóithrín a leanúint. Chaithfeadh sé a fháil amach cá raibh sé. Céard a tharla dó? Cérbh é féin?

7

Síos leis go mall. Gach ball dá chorp ag screadach, ag béicíl leis na pianta. Le gach coiscéim. Ní fhéadfadh sé géilleadh dóibh. Chaithfeadh sé freagra a fháil. Freagra. Cabhair. Agus uisce. É spallta leis an tart.

Cos ar chos. Céim ar chéim. Síos an cosáinín caol. Crainn ar gach taobh. Boladh na mbláthanna fós ina pholláirí. Boladh na gcrann. Siosarnach na nduilleog mar a bheadh ceol ar a chluasa. Bior ar na céadfaí. Stop sé. Ceol. Éan ag ceol. D’éist sé. B’in an chéad ghlór a bhí cloiste aige le … le … le cá bhfios cá fhad.

Cá fhad?

Cá fhad ó d’fhág sé baile?

Cá fhad ó rinneadh ionsaí air?

Cá fhad a bhí sé sa bhothán?

Cá fhad? Cá fhad? Cá fhad?

Ceisteanna. Ceisteanna. Ceisteanna.

D’fhéadfadh sé leanúint ar aghaidh go deo. Míle ceist ach gan freagra aige ar oiread is ceann amháin. Dá bhféadfadh sé breith ar chuimhne éigin. Cuimhne amháin. An chuimhne ba lú. Ba leor sin mar thús.

Dada. Ní fhéadfadh sé briseadh tríd an scamall, tríd an gceo modartha sin ina chloigeann.

D’éist sé arís le ceol an éin. Thug sé faoiseamh éigin dó a fhios a bheith aige nach raibh sé go huile is go hiomlán leis féin sa choill seo. Bhreathnaigh sé thart agus é ag lorg údar an cheoil. Ní raibh sé le feiceáil.

Lean sé air ag siúl. Cos ar chos. Céim ar chéim. Deas, clé. Deas, clé. Pianta sna lorgaí. Pianta sna rúitíní. Fonn air suí síos. Fonn air luí síos faoi chrann.