Cover

ANNE FRANK IN HET ACHTERHUIS

WIE WAS WIE?

—

4643.png

Oorspronkelijke editie in druk © 2013

ePub 2 editie © 2013, heruitgave ePub 2 editie © 2015

Alle rechten voorbehouden. © Anne Frank Stichting, Amsterdam

ISBN/EAN: 978-90-8667-052-9

U kunt dit e-book op alle e-readers en tablets lezen. Voor het beste resultaat raden we de volgende gratis apps aan:

- iBooks voor de iPad;

- Gitden en Google Play Books voor tablets voorzien van het Android systeem;

- Adobe Digital Editions en iBooks voor de computer.

Op de meeste tablets kunt u foto’s vergroten door er op te tikken of met uw vingers te ’pinchen’. De inhoudsopgave, de fotogalerij in het begin van het boek en alle grijze teksten zijn aanklikbaar.

[cijfer] verantwoording van de citaten

VOORWOORD

In het Achterhuis aan de Prinsengracht 263 in Amsterdam zaten in de Tweede Wereldoorlog acht Joden ruim twee jaar lang ondergedoken: Otto, Edith, Margot en Anne Frank, Hermann, Auguste en Peter van Pels en Fritz Pfeffer. Ze werden geholpen door vijf mensen die het vanzelfsprekend vonden om deze gevaarlijke taak op zich te nemen: Johannes Kleiman, Victor Kugler, Bep Voskuijl en Miep en Jan Gies.

Anne Frank heeft in haar dagboek de acht onderduikers in het Achterhuis en hun vijf helpers een gezicht gegeven: tussen juli 1942 en augustus 1944 beleefde ze twee intensieve jaren met hen. Haar jeugdige blik en de barre omstandigheden van de oorlogstijd kleurden de portretten die zij van hen schilderde sterk. In haar dagboek gaf Anne hun allemaal een pseudoniem, behalve haar ouders en haar zus.

Maar wie waren deze mensen eigenlijk, waar kwamen ze vandaan? Hoe zag hun dagelijks leven tijdens de bezetting eruit? Wat aten de onderduikers, wat deden ze de hele dag? En hoe konden de helpers naast hun kantoorwerk acht extra monden voeden zonder dat de omgeving het merkte? Hielden zij na de oorlog contact?

Dit boek schetst voor het eerst de levens van de onderduikers en de helpers vóór, tijdens en na de onderduik, in dertien persoonlijke portretten.

Verder waren er nog anderen actief in en rond de Prinsengracht 263, zoals magazijnknechten, leveranciers en vertegenwoordigers. Ook hun rol is nog nooit eerder beschreven.

De Anne Frank Stichting doet al jarenlang onderzoek naar alle betrokkenen. In deze publicatie zijn de nieuwste inzichten opgenomen, alsmede veel nieuwe foto’s. Wij hopen dat dit ebook voor u een waardevolle aanvulling is op de bestaande literatuur over Anne Frank en het Achterhuis.

Ronald Leopold

Directeur Anne Frank Stichting

DE ONDERDUIKERS

Nu volgt een afbeelding, met als bijschrift Otto Frank, vader van Margot en Anne, eigenaar van Opekta, oprichter van Pectacon en Gies & Co. Spil van de onderduik en de enige van de onderduikers die de oorlog overleeft.
Nu volgt een afbeelding, met als bijschrift Edith Frank, moeder van Margot en Anne, afkomstig uit een rijke Duitse familie. Haar dochters zijn tijdens de onderduik haar grootste zorg.
Nu volgt een afbeelding, met als bijschrift Margot Frank, zus van Anne, een veelbelovende jonge vrouw. Margot heeft veel vriendinnen, houdt van sporten en kan goed leren.
Nu volgt een afbeelding, met als bijschrift Anne Frank, beroemd geworden door haar dagboek. Ze is net dertien als ze moet onderduiken. Een puber met veel zelfinzicht en schrijftalent.
Nu volgt een afbeelding, met als bijschrift Hermann van Pels, een in Duitsland geboren Nederlander. Werknemer van Otto Frank en specialist in kruiden en specerijen.
Nu volgt een afbeelding, met als bijschrift Auguste van Pels, een gesoigneerde Duitse dame, getrouwd met Hermann, moeder van Peter. Haar gezin duikt een week na de familie Frank onder in het Achterhuis.
Nu volgt een afbeelding, met als bijschrift Peter van Pels, zoon van Hermann en Auguste, is handig en volgt een technische beroepsopleiding. Hij neemt zijn kat mee naar het Achterhuis.
Nu volgt een afbeelding, met als bijschrift Fritz Pfeffer, de tandarts van Miep Gies en een bekende van de families Frank en Van Pels. Hij is oorspronkelijk afkomstig uit Berlijn en voegt zich als laatste bij de onderduikers.

DE HELPERS

Nu volgt een afbeelding, met als bijschrift Johannes Kleiman, een ondernemer in hart en nieren, en vriend en zakenpartner van Otto Frank. Hij suggereert het achterhuis* als onderduikplek.
Nu volgt een afbeelding, met als bijschrift Victor Kugler, geboren in het toenmalige Oostenrijk-Hongarije, vocht in de Eerste Wereld­oorlog. Verhuist naar Nederland en wordt werknemer van Otto Frank. Hij fotografeert graag en is de bedenker van de draaibare boekenkast.
Nu volgt een afbeelding, met als bijschrift Bep Voskuijl, de oudste uit een groot Amsterdams gezin. Werkneemster van Otto Frank, in de administratie. Ze is de jongste helper en doet dagelijks boodschappen voor de onderduikers.
Nu volgt een afbeelding, met als bijschrift Miep Gies, een Oostenrijks meisje dat in Nederland terechtkomt. Doet allerhande kantoor­werk voor Otto Frank en helpt de onderduikers aan boeken en voedsel. Na de oorlog woont Otto Frank zeven jaar in bij het echtpaar Gies.
Nu volgt een afbeelding, met als bijschrift Jan Gies, de man van Miep, werkzaam bij de Amsterdamse gemeente. Hij zit in het verzet en helpt de acht onderduikers in het Achterhuis onder andere aan distributiebonnen.

INHOUDSOPGAVE

VOORWOORD

DE ONDERDUIKERS

DE HELPERS

DE GESCHIEDENIS IN VOGELVLUCHT

Op de vlucht

De bezetting en de anti-Joodse maatregelen

Opekta, Pectacon, Gies & Co

De onderduik en de arrestatie

Politieonderzoeken

Een onderscheiding voor de helpers

HET DAGELIJKS LEVEN IN HET ACHTERHUIS

Dagroutine

Eten en distributie

Contact met de buitenwereld

Dagelijkse ongemakken

Feestdagen

HET GEBOUW AAN DE PRINSENGRACHT 263

OTTO FRANK

Achtergrond — Een welgestelde familie

Vlucht naar Nederland — Een moderne ondernemer

De onderduik — Pater familias

Na de onderduik — In het teken van het dagboek

EDITH FRANK

Achtergrond — Gelukkige jaren

Vlucht naar Nederland — Wennen in een ander land

De onderduik — Leven in angst en wanhoop

Na de onderduik — Een goed georganiseerde hel

MARGOT FRANK

Achtergrond — Een lief en makkelijk meisje

Vlucht naar Nederland — Een vlijtige en slimme leerling

De onderduik — Met zijn achten en toch alleen

Na de onderduik — Westerbork, Auschwitz, Bergen-Belsen

ANNE FRANK

Achtergrond — Een eigenwijze peuter

Vlucht naar Nederland — Juffrouw Snaterbek

De onderduik — De droom een beroemd schrijfster te zijn

Na de onderduik — Een eenzame dood

HERMANN VAN PELS

Achtergrond — Nederlandse nationaliteit

De Vlucht naar Nederland — Specialist in kruiden en specerijen

De onderduik — Geldgebrek

Na de onderduik — Een fatale blessure

AUGUSTE VAN PELS

Achtergrond — Koket en elegant

Vlucht naar Nederland — Een nieuwe start in Amsterdam

De onderduik — Leven in de brouwerij

Na de onderduik — Een gruwelijke dood

PETER VAN PELS

Achtergrond — Een steeds legere klas

Vlucht naar Nederland — Een handige jongen

De onderduik — Honger en dromen van vrijheid

Na de onderduik — Een dodenmars

FRITZ PFEFFER

Achtergrond — Een sportieve tandarts

Vlucht naar Nederland — Afscheid van zijn zoon

De onderduik — Liefde op afstand

Na de onderduik — Dwangarbeid tot de dood

JOHANNES KLEIMAN

Achtergrond — Van vele markten thuis

De onderduik — De bontjas van Auguste van Pels

Na de onderduik — Intensief betrokken bij de Anne Frank Stichting

VICTOR KUGLER

Achtergrond — Vriend en zakenpartner

De onderduik — Bedenker van de boekenkast

Na de onderduik — Emigreren naar Canada

BEP VOSKUIJL

Achtergrond — Oudste in een groot gezin

De onderduik — De jongste helper

Na de onderduik — Ontmoeting met koningin Juliana

MIEP GIES

Achtergrond — Een fietstocht die haar leven bepaalt

De onderduik — Boodschapper en postduif

Na de onderduik — Een vrouw met een groot hart

JAN GIES

Achtergrond — Een bescheiden Amsterdammer

De onderduik — In het verzet

Na de onderduik — ‘Prins-gemaal’

ANDEREN IN EN OM DE PRINSENGRACHT 263

Magazijnbedienden 1942-1944

Katten

De chemicus en de buren

Vertegenwoordigers

Leveranciers: de bakker, de slager en de groenteman

EMIGRATIESTROMEN VAN JODEN 1933 – 1939

DE BELANGRIJKSTE KAMPEN IN DIT BOEK

BEKNOPTE TIJDLIJN

LEVENSLIJNEN

WOORDENLIJST

BRONVERMELDING

VERDER LEZEN

VERANTWOORDING VAN DE CITATEN

VERANTWOORDING VAN DE FOTO’S EN ILLUSTRATIES

COLOFON