Attilio Bivetti

L’aungel da Nuot Nes

Attilio Bivetti

L’aungel
da Nuot Nes

Cuntgnieu

Vacanzas in Engiadina

Amur platonica

Il pas-cheder

Chalandamarz

Paschiuno d’autos

«Eau preferesch fats e na ficziuns» – Ils raquints criminels dad Attilio Bivetti
Epilog dad Annetta Ganzoni

Attilio Bivetti

«Il pass da l’impissamaint malign al crim es pü cuort cu que cha tü crajast!»

Nuot Nes, comissari

Vacanzas in Engiadina

In ün vagun da prüma classa da la Viafier retica tschaintan Annegret e Ferdi Flumer-Haselnuss. Els sun luochs, guardan our da fnestra, furtünos. Avaunt tschinch minuts es il tren partieu da Tusaun in direcziun Chastè e passa tres ils gods da la chavorgia dal Schin. La not passeda ho que do almain vainch centimeters da naiv, uschè cha la bos-cha es cuvierta d’ün caput, l’ajer cha’l tren sdouvla sü piglia cun se üna puolvrina alva. Que pera bod cha füss lio vi dal vagun ün fin zindel chi svulazza intuorn las fnestras. Adüna darcho s’oda «ooo … aaaa …», ils duos sun inchantos. Els s’allegran già sül traget captivant da Bravuogn fin a Preda. Els sun ils unics in quel cumpartimaint da prüma classa. «Nus fains ün viedi fich exclusiv», disch Annegret tuot cuntainta. Ferdi riand: «Vezzast, il trafic public, almain sülla rait da la Viafier retica è’l grandius. Tresour natüra, plazza avuonda, que sgualatta ün pôin, ma uschè restains nus sdasdos.»

Ferdi Flumer eira da mister no istoriker e vaiva lavuro ün pêr ans scu assistent a l’Universited da Berna, ma in seguit surpiglio già da giuvnot la firma da sieu bap, mort d’ün infarct. Sainza preparaziun specifica dad afferist es el sto bun da mner l’impraisa da fabrica cun grand success. Bun, ils prüms trais ans l’ho il vegl e fido administratur introdüt fich bain e sustgnieu da pais aunz cu ir in pensiun. Zieva s’ho Ferdi furmo e preparo per la lezcha inaspetteda in divers cuors. Cun ün sfrign dschaiva el, cur cha’s discurriva da sia qualificaziun ün pô insolita per ün impressari, ch’el hegia imprains, eir scha sieu stüdi saja sto discretamaing teoretic, güsta lo a druver sieu tscharvè, a stüdger in categorias cleras, simplas, ad analiser fats cumplichos e specielmaing a trer decisiuns zieva ponderaziuns fundedas. Siand fich bundragius hegia el eir imprains svelt a güdicher ils problems specifics dal fabricher d’hozindi. Quels sun tuot oter cu simpels. El nu saja neir mê sto memma superbi per dumander da cò e da lo cussagl a glieud experta. Scu persuna agreabla e da buna maniera hegia el adüna darcho survgnieu respostas constructivas, e pochs ans pü tard sajan ils listess gnieus tar el a dumander cussagl! E già tschinch ans pü tard eira el perfin gnieu elet president da l’associaziun dals impressaris da sieu chantun.

Ferdi fo part d’ün dals partieus burgais, ün da quels propi fich burgais. El es però ün dals exponents moderos, quiets, ün chi nu tschercha las sensaziuns, chi nu fo caneras. Aunz cu s’exprimer stüdgia Ferdi almain duos voutas. Sieu agir ho mno ad a quella, ch’el gioda d’ün fich bun nom illa basa e tar bgers delegios dal partieu. Cun que ch’el nun üerla culs lufs es el main bainvis tals sbragiaditschs da la direcziun dal partieu. Quels vulessan glieud chi polarisescha, chi offenda ils ‹adversaris›, chi svaglia ed impizza agressiuns tar la glieud simpla. Da similas chosas s’impipa nos Ferdi. Amihs l’haun già dumando, sch’el saja propi i’l güst partieu, ils listess haun dit ch’el saja prubabelmaing l’unic intellectuel introvertieu in quel ravuogl. La resposta: «Nossa famiglia es da tradiziun no tar quel partieu. Eir scha quel eira da pü bod pü modero, sun bgeras idejas güstas, vegnan be vendidas in ün möd chi nu’m vo per staila. Scha exponents scu eau – e que do auncha vaira bgers oters chi sun our da simila pasta – badunan la nev, faro quella ün bel di naufragi, e que parcielmaing pervi da noss exponents provochants ed agitos. Eau d’he mias rischs politicas in quist club e tegn dür.»

Ils Flumers nun haun displaschaivelmaing üngüns iffaunts. Ans a la lungia es que sto ün fat preoccupant. Ma uossa, cun bundant tschinquaunta, es il baccun amar travus. Annegret, squasi desch ans pü giuvna cu Ferdi, üna duonna cun granda simpatia per iffaunts chi vaiva imprains mussedra, ho chatto nouvas lezchas. D’üna vart fo ella la pittura e que cun discret success. Ils prüms ans cun aquarels da cuntredgias cha Ferdi valütaiva ün pô dutschins. Dandettamaing ho l’artista müdo cumplettamaing sieu stil. Ella ho cumanzo a pittürer sainza pinels, cun pelettas da diversas dimensiuns, druvand uossa be pü culuors d’öli e d’acril. Ils purtrets nouvs sun absolutamaing abstracts. Schabain cha Ferdi fo ün pô schnöss, es el in fuonz inchanto da las ouvras da sia duonna ed admira sia lavur. Grazcha a sias colliaziuns ho’l già pudieu güder zieva ün pô cun organiser ils ultims ans exposiziuns in trais lös, üna da quellas perfin a Turich. Il rimbomb es sto grand, ed Annegret es già al punct ch’ella s’arüvla, sch’ün queder u l’oter banduna, siand vendieu, sieu atelier!

Da l’otra vart fo eir ella part dal partieu da Ferdi, sustgnand cun dinamica la displaschaivelmaing pitschna scossa da duonnas in quist ravuogl. Avaunt quatter ans vaiva il partieu proponieu a Ferdi scu candidat per la regenza chantunela. Cun sieu agir discret nu spettaiva el mê da gnir elet scu rapreschantant da quist partieu dinamic! Prubabelmaing ho güsta quel fat, nempe sia reputaziun dad hom pondero, dad hom accessibel eir a tscherts cumpromiss, pissero per bgeras vuschs da la basa dal partieu. El stu avair fat eir sur quella oura inaspettedamaing bgeras vuschs, per part da partieus chi nu cuvissan a quel da Ferdi uschigliö niauncha il mel ils daints. Üna bella dumengia saira eira el inaspettedamaing elet regent!

Dalum ho el surdo la direcziun da l’affer a sieu substitut Hermann Nägeli, ün impiego cumpetent e verso. El svess es uossa be auncha president dal cussagl administrativ da la firma.

Il regent güsta elet ho giodieu da müder cun bod tschinquaunt’ans sieu mister. El es ün hom da la comunicaziun avierta, sainza rampigns e sainza stüertas, so perfin tadler, üna qualited hozindi bod sparida na be tar politikers. Dal puonch da vista finanziel nu dependa el da quist post, voul dir ch’el po lavurer libramaing sainza s’impacher da sia carriera. Insè nu stuvess el lavurer, suos-cha esser regent, ed ho uschè la pussibilited da fer que ch’el güdichescha il pü efficiaint, il meglder per l’avegnir da sieu chantun.

Nos bun regent as piglia la liberted da collavurer cun minchün chi’d es da buna vöglia, el nu stu piglier resguard sün amihs e collegas, sch’el ho da surder lavuors. Vairamaing es el cun tuots in bunas. Scha qualchün marmuogna, es que pelpü ün da sieus ‹amihs da partieu›, ün da quels rumurus da la direcziun, chi spetta dad avair qualche dret particuler e craja cha’l partieu hegia delegio illa regenza ad ün da quels obediaints, ün chi segua la doctrina. E que nun es apunto na il cas. ‹Bonus›, ‹servezzans da buns amihs› sun terms chi nun existan i’l vocabulari da Ferdi.

Perche tschaintan quists duos benestants aint il tren? Els vaun in vacanzas in Engiadina, in vacanzas da skis. Perfin per sieu agir i’l temp liber es Ferdi domino da la sauna radschun. S’inclegia ch’els as pudessan sainz’oter praster üna bella chesetta da vacanzas. Ma Ferdi disch cha que nu cunvegna per els duos, sainza iffaunts chi spettan dad erter la villa in Engiadina. Ferdi ho fat quints. Cun la munaida ch’els druvessan per fit, impostas, taxas, mantegnimaint, cuosts per rumir naiv, per il zardinier d’üna villa chi accumpliss lur giavüschs paun els sainz’oter ir trais voutas l’an desch dis in ün hotel da tschinch stailas. Els nu sun lios per ünguotta, nun haun da’s fer pissers, scha tuot saja in uorden in chesa, scha tuot saja pront in möd ordino e net. Ferdi chatta eir, ch’el possa fer chosas pü scortas cun sieu chapitêl cu l’investir in üna chesa da vacanzas. A l’hotel vain procuro per tuot, ils duos giodan la vita confortabla e sun fich buns cliaints. Sch’els haun vöglia, paun els tschercher la cumpagnia dad oters povrets, ma pelpü haun els program avuonda. Zieva taunts ans in quist hotel sun els bod dvantos amihs da la famiglia dals proprietaris. Il directur disch cò e lo riand: «Per furtüna essas vus uschè testards, oters haun già lönch cedieu a la gula dad avair egna chesa in regiun e vegnan be auncha sporadicamaing tar nus a manger. Ils cliaints da vaglia essas vus!»

Tuot quista patafcha nu declera aunch’adüna na, perche cha’ls duos sun aint in ün tren e na aint in lur Mercedes 500 AMG. La resposta concreta, Annegret ho rabaglio no ch’els prouvan la prüma vouta da fer vacanzas sainza ballast. Invezza da tschanter in lur charrozza nöbla, stichida da vstieus, dad atrezs da sport, voul dir skis alpins, skis da passlung, dua pera bastuns da skis, dua pera s-charpas da skis per ün, perfin patins, haun els tramiss ouravaunt lur duos valischs cun vstieus ed üna tas-cha da sport cun las egnas s-charpas da skis. Uossa tschaintan els tuot calms aint il tren, nu stöglian stüdger zieva las relaziuns da las vias da muntagna, güsta hoz cha que naiva. Il bagagl rivaro directamaing a l’hotel, els nun haun ünguotta da chefer cun tuot. Da chesa sun els partieus, minchün cun üna tas-chetta, cul taxi fin a la staziun. A San Murezzan vain il bus da l’hotel als piglier, fin ch’els sun a l’hotel es il bagagl già lo in chambra. Tuot ils urdegns da sport as po piglier a fit in vschinauncha, adüna ils models ils pü actuels, adattos als giavüschs speciels dal cliaint. Scu manzuno, be las s-charpas da skis, grandas bod scu chesas, sun lur egnas. Els saun cha nu schmachan neir zieva quatter uras e cha nu’s clappa fraid ils peis.

Ferdi ho cedieu cun poch entusiassem a la proposta dad Annegret. El vo insè fich gugent in viedi cun sieu auto potent ed ho l’impreschiun dad esser pü liber eir i’l lö da vacanzas, sch’el ho cun se sia limusina. Ma el cumainza a badair cha eir il möd da viager in tren ho avantags. A la destinaziun sto a disposiziun il bus da l’hotel, eir il trafic public cun bus es hozindi bain organiso. Tuot cuntaint disch el a sia duonna: «Que nun es l’ultima vouta cha nus giains uschè in vacanzas, eau am saint listess pü liber, nu stögl stüdger zieva a piculezzas, nu d’he pissers per mieu autoun cher. Mia chera Annegret, per üna vouta hest tü gieu üna stupend’ideja, grazcha!»

Intaunt sun els rivos a Chastè. Lo aintran duos homens fich discrets, as tschaintan in üna tscherta distanza. Dalum cumainzan els a discuorrer intensivmaing, els scuttinan be. Que varon da tratter chosas na destinedas pel public. Annegret, chi in tuot quels ans ch’ella vaiva fat vacanzas in regiun as vaiva sfadieda d’imprender ün pôin rumauntsch, disch suot vusch a sieu hom cha quel pü vegl dals duos pera da discuorrer puter, l’oter ün patuà taliaun chi pudess esser puschlavin. Cha incler nu possa ella circa ünguotta, be ün pled scu ‹ledschas› ed il nom d’ün Gian Fallo hegia ella inclet. «Nun es que tieu collega illa regenza grischuna?» Ferdi: «Bain pussibel, quels duos cun lur mappas guardan bod our scu impiegos da stedi. Specielmaing quel pü vegl chi varo circa sesaunt’ans, trat aint cun tschop, chamischa e cravatta, pudess esser schef da qualche administraziun locala. Listess es el per sia eted ün tip vaira sportiv, sia fatscha brüna dal sulagl ans disch ch’el nu viva be in büro. L’unic chi stuna per ün impiego da stedi sun sieus ögls bod memma vivs, inquiets, sia mimica es fich dinamica. Scha quel es tal stedi, es el ün da quels in gamba! L’oter pü grand, circa desch ans pü giuven, pudess esser sieu assistent. El po as praster da girer in mandura pü sportiva, el porta üna giacca da pel, üna chamischa decenta, quadriglieda, ils duos buttuns süsom avierts. Quel es auncha pü sportiv cu l’oter, sia fatscha am pera üna da furbazzun, eau nu füss stut, scha que füss ün chatscheder, lascha cha mia fantasia giaja per las palingornas, per me es que ün froduleder!»

«Uossa glivra cun tias teorias tuctas, impertinentas, quecò sun per me duos simpels afferists chi haun cumpro ün grü per fabricher chesas in Engiadina», disch Annegret riand. «Impussibel», replicha Ferdi, «in Engiadina nu’s drouva pü grüs, ils vegls grüs chi sun avaunt maun bastan per quel pôin chi vain auncha fabricho zieva l’iniziativa cunter las seguondas abitaziuns.» Il pêrin as metta in viedi vers il vagun-restorant a manger ün bun gianter ed a baiver ün magölet, e passand speravi ils duos homens chi discutan, oda Ferdi il pled ‹pulizist›. Apaina cha’l pêrin es tschanto ed ho pusto ün aperitiv, disch Ferdi riand, «eau d’he listess radschun, hest udieu, ‹pulizist›. Quecò es ün comissari cun sieu assistent!» «Eau craj cha’l viager cul tren nu’t fo bain. Cur cha tü guidast tieu auto nu vainst sün telas idejas narras», ria Annegret.

Bunura a las och, Nuot Nes e Marco Mangiù as chattan in lur büro ed organiseschan lur di da lavur. Al mumaint sun els zieva ad evader piculezzas da rutina, ün mantunet da reserva ho que adüna sülla scrivania. L’unica chosa fras-cha es ün rapport da la pulizia i’l quêl ün giast, ün advocat americaun, reclama cha’l passagi stret da la pista dal Dürrenast pudess dvanter prievlus, scha la pista gniss auncha pü düra. Cha scha qualchün as fess mel, pudess que custair sproposits a l’intrapraisa. Nuot lagna daperse: l’umaun es ün esser curius, ir sün sur trajamilli meters sur mer culs skis schi, pistas difficilas nu bastan, a vessan dad esser fich difficilas. La consequenza ch’ün pudess ir in nes però as stuvess pudair excluder absolutamaing. Que es propi la quadratura dal circul. Düraunt tschientiners vains nus pruvo da s-chaffir plazzas da lavur sgüras, adüna pü sgüras. Ils resultats sun salüdaivels. Uossa cha’s pudess viver cun pochs ris-chs, che fo quista creatüra ridicula i’l temp liber? Ella tschercha il prievel, e que cun üna perfecziun maladitscha. Ir culs skis in extremis, saglir giò da punts tacho vi d’üna sua da cautschuc, svuler per las muntagnas intuorn cun parasvouls e deltas, que sun ils passatemps da l’umaun chi nu stu pü tmair da’s mazzer in lavurand. Do que sün quist muond bger dapü schizofrens cu cha’ls psichiaters crajan? E scha vess da capiter ün accidaint, e quel capita cun garanzia, stu gnir tschercho ün respunsabel, ün culpabel. Scha que nun es ün advocat, i’l pêr dals cas ün da quels americauns chi reclama, stu cò e lo l’achüseder public ir ex officio a sclarir las circunstanzas. «Que cha eau stögl fer nu fo adüna sen, ma ledscha es ledscha e resta ledscha, perfin sch’ell’es melfatta», managia Nuot. In quist cas concret basta ün telefon al directur da l’intrapraisa. Quel e l’achüseder public sun dalum d’ün’ideja: grazcha a las preparaziuns perfettas modernas da nossas pistas nu sun quellas daspö ans pü düras, anzi que do già reclamaziuns cha sajan memma bellas! Uschè cha’l prievel, cha’l bun Americaun vezza, es inexistent. Il directur disch: «Per avair pistas sainza prievels stuvessans nus ir giò las planüras. Ma nu schmancher, perfin quels dal passlung faun cò e lo ün accidaint, e que suvenz sül plat!» Riand tacha Nuot sü il telefon e scriva ün pêr remarchas a maun da la pulizia ed a maun da sieu cher collega in dret dals Stedis Unieus.

Marco Mangiù stu as dedicher al rapport da pulizia da duos amihs tudas-chs chi haun discurrieu l’ultima not a las trais culs mauns. Ün ho il nes ruot! Uossa cha’ls duos sun darcho sölis es renaschida lur amicizcha. Il pü gugent schmanchessan els l’intermez. Marco stu listess sclarir la situaziun, e cun que ch’üngün nu porta chüsa po el, interpretand la ledscha ün pô generusamaing, desister da surder il cas a Nuot per purter ufficielmaing plaunt e lascher la chosa per bön. Pers temp ho el listess. In fand quista lavur, voul dir in ün quart d’uretta, ho Marco bain mangio duos Mars. Uossa cha sieu stomi nu reclama pü as sainta el bain.

Mincha mister ho mumaints grandius, ma eir da quels seccants, lungurus, bod inütils! Marco rapporta dal nes tudas-ch ruot, e riand disch Nuot ch’el viva fich bain eir sainza cuorrer zieva ad intrigas ed a puogns teutonics. Els tuornan auncha cuort tal rapport ch’els haun gieu her our a Chastè cul regent respunsabel pel departamaint da güstia. Discurrieu eira gnieu da temas organisatorics discretamaing radschunaivels chi portan melavita dapü lavur administrativa. Impü ho lur superiur preschanto prüms sbözs da la revisiun totela da l’organisaziun da pulizia. «Tü varost bado che ch’eau m’impais da quist palperam?» disch Nuot. Marco: «Que nu’s stu esser fich sensibel, neir ourdvart intelligiaint per incler que cha tü managiast in chosa. Quecò varo bado perfin nos regent. Tü est sto fich cler, perfin curaschus in tieu möd da t’exprimer. Forsa saro il bun hom uossa cuntaint cha tü nun hest seguieu a sieu invid da güder a metter in pè quista ‹restructuraziun d’importanza›. Tü vessast fat üna revoluziun, però in tuot ün’otra direcziun cu cha’ls teoretikers giavüschan.» Nuot ria be, «Nes ho gieu ün bun nes!»

A passa ün’eivna. Cò survain Nuot güsta aunz tschaina ün telefon da la pulizia, cha quella saja zieva a tschercher ad ün hom süls tschinquaunta, ieu sulet culs skis e na pü turno a l’hotel. Cha sajan stos per via cun duos elicopters in tuot la regiun dal Corvatsch e da las Furtschellas a tschercher qualche stizis, ma sainza resultat. Uossa saja que già s-chür, uschè cha la pulizia interrumpa la retschercha, in speciel cun que cha nu’s hegia üngün’ideja in che part dal grand territori da skis cha quel hom pudess esser. Cun chauns as possa be ir a tschercher, scha’s hegia üna minima ideja in che direcziun. Cha la retschercha cuntinuaro apaina cha vegna cler. Nuot s’intermettaro pür cur cha l’hom es chatto. Intaunt tramettaregia la pulizia almain ün fögl cun datas persunelas ed indicaziuns da l’hotel. Quietamaing as metta Nuot a maisa e mangia tschaina cun Uorschla, scu sch’ünguotta nu füss capito. El ho imprains a s’ingascher pür cur ch’el ho üna lezcha u üna respunsabilited. Intaunt ch’els giodan il past quinta Nuot riand, quaunt bain cha’l hegia fat quella discussiun cul regent. Sieu schef hegia vis aint ch’el nu saja fat per las refuormas tuctas dal departamaint, cun dapü centralisaziun, dapü controllas, dapü scrivandas, dapü influenza da quels chüls tachos vi dals s-chabels da Cuira. «Scha tuot que vess da gnir ün bel di in vigur am dumand eau, scha chattarons auncha la peida da lavurer, da pruver dad esser productivs. Per glivrer es tuot la lavur s’administrer svess, onania. Cu as vaiva salvo il barun Münchhausen cur ch’el eira sfundro cun sieu schimmel? Cun sias forzas straminablas ho el strat our da la palüd a se stess ed a sieu chavagl vi da l’egna chavlüra!»

Zieva ün salata mangian Uorschla e Nuot scu prüm plat ün filet da forella fümanto cun üna Vinaigrette fatta in chesa. La forella es üna da quellas desch cha Nuot ho fümanto quista sted. Tiers do que auncha ün restin Aigle les Murailles ch’els vaivan aviert la sair’aunz per üna fondue. Zieva do que üna bella pulenta cun startaglio d’ün vitellone our da la stalla da lur amih Guolf. Il parmesan sur la pulenta grattan els da fras-ch giò d’ün bel blöch da quist chaschöl custaivel. Il plat es accumpagno d’ün Ripasso della Valpolicella cun bger chüerp. Que saro meglder da nu svöder in duos tuot la clocha. Quel züj cotschen, bod ün öli, passa fich liger giò per la gula, ma pudess esser vaira pesant. «Per ün normel luordi basta que uossa. Dal dessert poust tü be insömger, que nu do üngün! Vers las desch segiast tü listess auncha ün whisky u üna grappa. Cun que varost tü già resorbo dapü calorias cu cha tü druvessast propi», docescha Uorschla schmachand ün ögl. A Nuot nu resta oter cu da taschair e da travuonder. Sia cherina ho scu bod adüna radschun. Schabain cha esser adüna radschunaivel es insè lungurus. Per avair qualited da vita stu l’umaun ir our per la ramma, schi, exagerer, ma be üna vouta u l’otra, na hoz. Zieva quista simpla tschaina e zieva fat uorden as tschaintan tuots duos in stüva. Nuot legia, Uorschla es vi da sieu spinet ed improvisescha. Na be grazcha a l’Ardbeg ed al ginepin sun las sairas d’inviern in duos pü calmas, pü intimas, cu cur cha la giuventüna gniva e giaiva da tuot las uras!

Il di zieva oda Nuot pür vers mezdi nouvas dal giast sparieu. Vers l’ura da gianter vain il telefon cha’s hegia chatto a quel hom mort in üna pitschna lavina illa spuonda stipa suot il Piz Chüern chi guarda vers ils Crutscharöls. Cha la bela gescha pü u main a la surfatscha da quista sglischeda da naiv. Marco e Nuot as preparan e vaun a la plazza aviatica. Da lo als purtaro l’elicopter sül lö. Cur ch’els rivan al pè dal Piz Chüern es la lavur già fatta. Ils specialists haun fotografo la situaziun, la bela da quel hom. Cha que saja il signur Ferdi Flumer sü da la ‹Cuntredgia dal Flüm›, da quel chantun sper Turich, al mumaint resident a l’Hotel Chesa Silvana. Ils duos laschan avrir il zip dal sach chi cuntegna la bela dal pover disgrazcho. Stupefat exclama Marco: «Quecò es quel tip cha nus vains vis cun sia duonna aint illa Retica avaunt ün’eivna!» «Tü hest radschun», disch Nuot. «Sia duonna faiva uraglias scu föglias da gibus per pruver d’incler, che cha nus duos scuttaivans! Eir scha la fatschenda pera clera, tuot stu avair sieu uorden. La bela gnaro mneda a la patologia forensica a Turich. Pür zieva il rapport dal patolog pudains nus rapporter qualchosa da quist tragic accidaint.»

La lavur es fatta, tuots svoulan in val e Nuot vo sulet tar la duonna da sar Ferdi a comunicher in möd adequat la trista nouva. Nuot as ferma davaunt l’hotel e vain bivgnanto dal vegl directur, intaunt squasi pensiuno. Els as cugnuoschan da pü bod. Nuot s’algorda d’ün omicidi dobel capito in quella chesa uschigliö taunt paschaivla. Il sar directur il maina dalum in üna stüvetta cun l’inscripziun Privé, offra ün cafè ed imprometta dad ir a tschercher a duonna Annegret Flumer-Haselnuss. Pochs minuts pü tard riva la vaidgua tuot schmissa aint da porta. Ella do ün’öglieda a Nuot, ün liger surrir chi sparescha dalum darcho vo sur sia fatscha. Nuot as preschainta e prouva dad explicher la situaziun cun resguard e sentimaint. Glivredas las explicaziuns da Nuot, chi condolescha a la fin da sieu discuors, cumainza duonna Annegret a discuorrer. In tuot quel temp d’aspet daspö her vers saira ho ella gieu temp avuonda da’s fer impissamaints, pissers. Ella cumainza: «Eau tmaiva cha qualchosa simil pudess capiter. Mieu bun Ferdi, fanatic skiunz, crajaiva aunch’adüna dad avair vainch ans. Scha nus duos eirans ieus trais uras culs skis – eir eau sun buna skiunza, ma zieva ün pô d’he eau avuonda e sun eir buna da’m tschanter – dschaiva el ch’el drouva auncha la sfida dal ir our da pista. Que faiva’l adüna be sulet. Eau nu vegn per principi na davent da las pistas sgüredas. Tuot mias tentativas da declarer cha que saja prievlus nu güdaivan ünguotta, a l’incuntrari, eau vaiva l’impreschiun cha mieu argumentari nudriva auncha sia schmagna dad esser ün giuvnot. Per esser realista e sincera sun eau be stutta cha qualchosa d’simil nun es capito già pü bod, survzand tuot que cha quel utschè ho piglio per mauns sü per muntagnas innavedas da la regiun. Uossa stuvaro eau viver cun la realted.»

Nuot manzuna cha seguond ledscha stöglia gnir fatta ün’autopsia, cha la bela gnaro mneda auncha vers saira a Turich. Ch’el purtess a duonna Annegret a l’ospidel, sch’ella vuless auncha vzair a sieu marid aunz cu ch’el vegna transporto giò la Bassa. Duonna Annegret: «In tschinch minuts sun eau pronta, signur Nes». Baincumel, poch pü tard s’instradeschan ils duos aint il auto da Nes vers l’ospidel. Per via ho la duonna il bsögn da quinter da lur vita. A la fin quinta ella cun larmas i’ls ögls da lur prüm viedi in vacanzas cul trafic public avaunt ün’eivna, e quaunt ch’els hegian giodieu quista liberted inaspetteda da fer vacanzas, e ch’els s’allegraivan da fer auncha dapü da quels viedis ‹verds›. «Uossa tuorna pover Ferdi a chesa in ün auto speciel e brich pü cul trafic public!», disch duonna Annegret e tascha.

Nuot, daperse: «Üna duonna ferma, fich ferma.»

Il di zieva prepara Nuot il rapport da quist cas già aunz cu avair il resultat da la forensica. Displaschaivelmaing sun tels cas rutina. Minch’inviern succedan in regiun divers accidaints da lavinas. Ils rapports as sumaglian e nun haun dal puonch da vista da l’achüseder public grand’importanza. Specielmaing scha tuot succeda dalöntsch davent da pistas markedas e sgüredas da las societeds da pendiculeras e funiculeras. Auncha es que surlascho al singul, sch’el craja da stuvair banduner las pistas ed ir our da quellas a ris-cher la pel. Differenta es la situaziun dal puonch da vista giuridic, scha quel tel vo in vicinanza da pistas sgüredas e metta in prievel uschè skiunzs chi frequaintan las pistas ufficielmaing aviertas.

Nuot vess be auncha da suottascriver il rapport, spetta però per sgürezza que cha’l patolog disch, perfin scha la fatschenda pera clerischma. El es ün hom precaut. Il telefon da Nuot sclingia, la secretaria: «Ün tschert dr. Eugen Gründlich Al tschercha.» «Vo bain, ch’Ella collia», disch Nuot, s’impissand, «singuler, que es il patolog forensic Geni Gründlich. Cò stu esser qualchosa fich speciel, scha quel telefona!» Nuot oda üna vusch cuntschainta. Avaunt set ans vaiva el fat ün cuors da perfecziunamaint in chosas medicina forensica a Turich, e vaiva fat amicizcha cul schef da la forensica Geni Gründlich. Vers saira, zieva ils cuors, as vaivan els duos fermos repetidamaing in qualche ustaria i’l Dörfli e discurrieu da lur mister, da la vita in generel. Propi ün tip in gamba!

Nuot al telefon: «Hest tü müdo filosofia, cha tü telefonast?» Geni: «Tar vus in Engiadina nu do que mê qualchosa normel, adüna darcho robas straordinarias. Quel fat declera forsa perche cha vus as sentis telmaing elitaris! Uossa sül seri, tieu Ferdi Flumer nun es mort in lavina. Aunz cu ch’el es gnieu pü u main zuglio d’ün pô naiv l’ho qualchün trat ün projectil cun üna squitta aint pel chül. El es gnieu mordragio intaunt ch’el faiva free riding. Vi da las chotschas, cun l’aguoglia munida da cuntracröchs aint il chalun, pendaiva ün projectil sumgiaint u identic a quels mobels cha las guardgias da sulvaschina drouvan per der la dorma a stambuochs. Be ch’invezza dad esser implida cun Xylazin eira la squitta chargeda cun ün masdügl dad alcaloïds dal tip Curare. Ferdi nun ho propi na chatto üna mort agreabla. Il Curare paralisescha la musculatura strivleda, la victima es paraliseda e plainamaing consciainta da que chi’s passa. Scha la doscha es ota avuonda, paralisescha il Curare ün pô pü tard la musculatura da la respiraziun, e la victima standschainta sainza cha sieu sensori saja turblo. Ils indigens da l’America Centrela e dal Süd druvaivan quists alcaloïds per ir a chatscha. Il tössi fo be effet, scha’l riva aint il saung, voul dir cha la charn dad armaints mazzos cun Curare es absolutamaing giodibla. Da pü bod as druvaiva da quists alcaloïds in medicina, amegldrand uschè l’effet da narcosas. Hozindi do que megldras substanzas, uschè cha’l Curare es cumplettamaing sparieu our da nossas farmacias.

Improntas u, a part dal projectil cun squitta, oters stizis nu vains nus auncha chatto vi dals vstieus da pover Ferdi. Il rapport in detagl da quist projectil e dals alcaloïds exclusivs druvos nun es auncha avaunt maun. Quel pudess forsa der ün tschegn in che direcziun cha’s dess tschercher ils delinquents. Tü nu dist ünguotta, cher Nuot, quista vouta est perfin tü perplex! Per me es que üna victoria persunela. Eau crajaiva fin uossa, cha tü füssast adüna ün pass ouravaunt als teoretikers …» «Ün a nolla», disch Nuot riand.

Nuot nu spetta rapports in scrit da Turich e telefona dalum a Bartolomè Battaglia, il schef da la pulizia, da metter insembel tuot las fotografias ed ils rapports cha sieus homens hegian fat e scrit dal lö da l’accidaint, uossa lö da mordraretsch. Da que ch’el s’algorda muossa üna fotografia, fatta davent dal Lej Sgrischus, ün stizi chi maina sü ot aint in la lavina. Pü bass, bod al pè da quella, aintran duos oters stizis e sortan poch pü ingiò our da la naiv cumprimeda. Fand stüertas elegantas vaun els giò l’Alp da Munt e giò vers il Muot. L’interpretaziun logica da la pulizia eira steda quella, cha quels duos stizis sajan gnieus ‹disegnos› aunz cha la lavina eira ida a val e cun que independents da l’accidaint. Uossa pera la situaziun dad esser tuottafat differenta. La pulizia as lascha svuler ün’otra vouta fin sül lö dal crim. Els haun da tschercher stizis pü da fin. Que nun es pü ün accidaint, que’s tratta d’ün mordraretsch! Eir ils duos ominus stizis elegants vers Fex stöglian esser controllos in detagl.

Fin saira so Nuot dapü. Dal Culöz da las Furtschellas vo ün stizi fin sün quella spedla aunz il Lej Sgrischus. Duos oters stizis rivan, fand ün oter traget, eir els sün quel post. Que pera cha tuots trais skiunzs hegian fermo lo. Füss que forsa pussibel cha’ls trais skiunzs s’haun perfin chattos e discurrieu insembel? Da lo vo il singul stizi vi vers il Piz Chüern, suot la spelma our e parta in trais bels svungs arduonds giò per quella grandiusa spuonda stipa. Poch zieva vain il stizi zuglio da la lavina. El glivra in quella. Ils duos oters skiunzs sun ieus giò per la spuonda cun exposiziun vers süd in fatscha al Piz Chüern. Ils stizis rivan aint in l’ultim quart da la lavina e sortan poch pü ingiò da quella. Dal lö cha’ls duos stizis spareschan suot la lavina fin davous ün crap in vicinanza dal lö, inua cha’s ho chatto mez suot la naiv a bun Ferdi Flumer, as vezza ün unic stizi da skis. Da quel crap es ün dals skiunzs alura ieu inavous fin tar sieu cumpagn, ed ils duos sun sparieus in bellas stüertas scu trattas cun ün circul vers il Muot. Que eiran, seguind lur stizis, skiunzs da vaglia. La naiv lamma in quella regiun es al mumaint foppa e cumpacta, voul dir ch’ün principiant fess trida figüra in giand a val.

Vers saira tschaintan Marco e Nuot in büro. Tuots duos sun schmiss. Que es rer ch’els sun telmaing surprais dals resultats da las perscrutaziuns cha’ls specialists faun. Nuot: «Eau giaro damaun a discuorrer aunch’üna vouta cun la vaidgua, eau drouv dapü infurmaziuns da la vita da Ferdi. Tü vest damaun culs skis. Vo a tschercher, scha qualchün ho vis a da quels chi bandunan las pistas, specielmaing in direcziun da Fex, discuorra cun respunsabels dal SOS, cun magisters da skis, cun free riders. Forsa cha nus survgnins qualche tschegn in chosa. Segua, u lascha seguir fin in val ils duos stizis chi sortan da la lavina suot il Piz Chüern. Puschmaun vest tü in direcziun da la Cuntredgia dal Flüm a pruver da chatter our scu cha bun Flumer vivaiva, cun chi ch’el vaiva contacts. Sia vita privata m’interessa, il ravuogl politic, ma eir quel da sieu affer.»

Il di zieva sun las giazettas già plainas: «Il regent Flumer da la Cuntredgia dal Flüm moura in lavina!» Quels banadieus schurnalists saun detagls ch’üngün oter nu so, e chi sun garantieu inventos. Furtünedamaing nu so auncha üngün dal fat cha’l pover regent es gnieu mordragio.

Nuot vo i’l hotel ed as chatta danöv cun duonna Annegret. El declera ad ella scu prüma la situaziun nouva e dumanda zieva differenzas, dispüttas, zieva rivals, inimihs cha Ferdi vess pudieu avair. La duonna es bger pü emoziuneda cu tal prüm inscunter. Quist fat la dischequilibrescha tuottafat. Ella cumainza a crider, uschè cha Nuot nu po per ün mumaint niauncha discuorrer cun la povra duonna. Ün pô pü tard as calma ella, chatta darcho il chavazzin e declera cha Ferdi saja sto bger memma paschaivel per fer propi dispütta. El vaiva bainschi sias idejas consolidedas e las defendaiva aviertamaing, ma adüna cun calma ed in möd pondero eir invers da quels cun buochas largias. El pretendaiva cha sbragind nu s’amegldra ils argumaints e nu’s detta dapü pais a quels. Adonta u güsta pervi da sieu möd quiet vaiva Ferdi suvenz success cun sieus argumaints. Differenzas agravantas i’l affer nu vaiva el insè mê gieu. Tuot que chi gniva decis eira coordino cun Hermann Nägeli, la lavur operativa nun eira pü sieu mister. Ils ultims pêr ans nu vaiva la firma furtünedamaing gieu da licenzcher ad üngün. Neir da la vart da collavuratuors nu paraiva da gnir prievel. Cun surder lavuors, saja i’l affer u scu regent, eira Ferdi quel da la lingia dretta, üngüns cumpromiss, üngüns regals, üngüns ‹bonus da simpatia›. La filosofia eira la lavur da qualited, offertas seriusas, consolidedas e cun que suvenz ün pô pü otas cu quellas da la concurrenza, ma la firma glivraiva la lavur al predsch offert. Perque nun eira la firma Flumer, specielmaing tar offertas dal maun public, adüna la pü favuraivla. Scha la submissiun cuntgnaiva bgers criteris in direcziun da la qualited, survgniva eir la Flumer minchataunt lavuors dal stedi. Davart da concurrents füss que teoreticamaing pussibel cha qualchün füss offais, dischillus. «Ma per telas differenzas nu dvainta üngün ün morder», disch Annegret cun üna fatscha chi sugerescha üna dumanda. «In sieu departamaint, quel sociel dal Chantun, stuvaiva el, u meglder dit, stuvaivan sieus schefs dals decasteris, bainschi stricher cò e lo dumandas da sustegn, stricher raps spettos dals ‹cliaints›. Lo daiva que regulermaing differenzas cun glieud dischillusa da tschertas decisiuns chi paraivan asocielas. Ma noscha figüra faivan insè adüna ils schefs dals decasteris e na il regent. Ferdi seguiva in questiuns da fügitivs in principi la doctrina dal partieu, ledschas existentas però eiran stringentas. Fügitivs eiran eir per Ferdi umauns e na subjects. Eir our dal ravuogl da quels chi survgnivan u appunto nu survgnivan sustegn sociel nu’m se eau metter avaunt üna tela agressiun.»

Per glivrer manzuna ella auncha il ravuogl dal partieu. Ferdi nun eira ün obediaint, nun eira quel chi seguiva sainza ponderer la ‹lingia dinamica› dal partieu. Da las voutas mussaiva el sü cha’s vaiva reagieu a la svelta, cha cun main canera füss meglder argumanter. Ma Annegret vaiva l’impreschiun cha quels ‹scortuns› nu pigliaivan taunt sül seri l’argumentari da l’intellectuel Ferdi. Perque la pera que poch prubabel ch’ün exponent fanatic dal partieu u d’üna gruppa da quel pudess agir in möd taunt malign. Impü hegia que do i’l partieu auncha oters poch cumpatibels cun la doctrina dal directori, singuls criticasters sajan perfin sortieus dal partieu, oters hegian cuntinuo a fer opposiziun in möd modero scu Ferdi. A part dad imnatschas poch finas nu saja fisicamaing mê capito ünguotta.

Nuot dumanda a duonna Annegret, scha qualche amihs, u uschedits amihs, fatschan al mumaint vacanzas in Engiadina, u scha hegian inscuntro per cas a cuntschaints sün pista u in hotel. Annegret respuonda da na. Ferdi hegia scu adüna inscuntro in passand a qualchün ch’el hegia salüdo üna vouta u l’otra, ma que saja normel. El pudaiva ir inua ch’el vulaiva sün quist muond, a qualchün stuvaiva’l sgüramaing salüder a la svelta. Ch’ella nu dumandaiva niauncha pü, chi mê cha que saja, perche cha Ferdi dschaiva alura suvenz: «Nu’m dumander, eau nu se neir chi cha que es, que es be üna fatscha ch’eau d’he già vis.»

Nuot: «Uossa üna dumanda dischagreabla, ma eau la stögl fer: zieva ch’Els s’haun separos avaunt trais dis sün pista, es Ella ida directamaing a chesa, ho qualchün vis ad Ella, saja que sün pista u in hotel? Que füss per me bger pü simpel ed agreabel, sch’Ella vess ün alibi per las uras zieva ch’Els duos s’haun separos quel di.» Üna sumbrivatscha trida ins-chürescha la fatscha da la duonna, pochs mumaints pü tard però cumainza Annegret a rir. «Que füss ün grandius titul sülla prüma pagina dal Sguard: ‹Mussedra ed artista insturnescha, na, louva vi a sieu marid e regent sün pista!› Uossa seriusamaing, que eira tar nus ün rituel. Aunz cha Ferdi fügiva our da pista ans fermaivans nus adüna illa chamanna ourasom quel plaun a fer üna marendina. Zieva desch minuts partiva Ferdi be sulet, e scu adüna sun eau resteda tschanteda auncha almain üna mezz’ura, d’he mangio üna focaccia cun parmesan e bavieu our il vin pusto. Silvio, il mneder fich gentil da la chamanna cha nus cugnuschains intaunt fich bain, po sgür attester que. Alura sun eau ida culs skis giò’n val, sun riveda circa ün’ura zieva cha nus ans vaivans separos a l’hotel. Voul dir ch’eau sun riveda cò intuorn las duos e mez. Prubabelmaing s’algorda il concierge Baldoni da mieu retuorn. Vers las quatter d’he eau pruvo invaun da ragiundscher a Ferdi per telefonin. A las quatter e mez d’he eau alarmo l’SOS. Que chi’d es success zieva savaro El pü bain cu eau!» «Grazcha fich», respuonda Nuot in möd gentil, «eau lascharo verificher Sias declaraziuns.»